سکوت انتخابی (selective mutism)، خاموشی انتخابی یا لالی انتخابی یکی از اختلالاتی که ممکن است در کودکان مشاهده شود. کودکان مبتلا به این اختلال اضطرابی، در منزل به راحتی صحبت می‌کنند. اما در محیط‌های عمومی مانند مدرسه نمی‌توانند صحبت کنند. در این مطلب به ارائه توضیحاتی خواهیم پرداخت که لازم است معلمان و والدین برای کمک به کودکان مبتلا به سکوت انتخابی مورد توجه قرار دهند.
سکوت انتخابی چیست؟
برخی کودکان مشکل گفتاری خاصی ندارند. تنها در برخی موقعیت‌های خاص و در مقابل برخی افراد خاص نمی‌توانند صحبت کنند. این اختلال، نوعی از اختلالات اضطرابی در کودکان محسوب شده و علایم آن در سنین ۳ الی ۴ سالگی بروز پیدا می‌کند. با این حال ممکن است تا زمان مدرسه رفتن کودک، تشخیص داده نشود.
چرا ممکن است تشخیص لالی انتخابی سخت باشد؟
لالی انتخابی می‌تواند موجب شود که کودک کل سال تحصیلی را بدون هیچ‌گونه صحبتی با معلمان، دوستان و همکلاسی‌ها بگذارند. با این حال، از آنجایی که اغلب کودکان مبتلا به این اختلال معمولا مودب هستند و رفتاری ملایم دارند، ممکن است معلمان در تشخیص این اختلال دچار اشتباه شده و رفتار آنان را به خجالتی بودن نسبت داده و آن را مانع جدی در برابر یادگیری این کودکان به حساب نیاورند. حتی پزشکان اطفال نیز ممکن است به این موضوع آگاه نبوده و به اشتباه، رفتار کودک را به خجالتی بودن تعبیر کرده و آن را طبیعی بدانند.
عوارض عدم درمان اختلال سکوت انتخابی
همانگونه که از توضیحات پیداست، این اختلال می‌تواند عملکرد تحصیلی و اجتماعی کودکان در مدرسه را تحت تاثیر قرار دهد. کودکان ممکن است در هنگام نیاز نتوانند از معلم خود سوال کرده و کمک بخواهند. همچنین از شرکت در بازی‌هایی که نیازمند تعامل کلامی است اجتناب خواهند کرد. خوشبختانه، با انتخاب روش درمانی صحیح، این مشکلات قابل رفع است.
علایم سکوت انتخابی
کودک در خانه به راحتی صحبت کرده و پرچانه است، اما در مدرسه و محیط‌های اجتماعی به ندرت و به سختی صحبت می‌کند.
کودک در هنگام حضور غریبه‌ها حتی نمی‌تواند با افراد آشنا همچون پدر و مادرش صحبت کند.
کودک نمی‌تواند با دوستانش در مدرسه صحبت کند.
در موقعیت‌های اجتماعی کاملا خاموش و گوشه‌گیر به نظر می‌رسد.
کودک در محیط‌های عمومی از ایما و اشاره و حرکات بدن به جای ادای کلمات استفاده می‌کند.
اشتباهات رایج و برداشت‌های نادرست
از آنجایی که این اختلال کمتر در بین کودکان مشاهده می‌شود، بسیاری از افراد حتی پزشکان اطفال ممکن است در تشخیص آن دچار اشتباه شوند. به عنوان مثال ممکن است عدم تمایل کودکان به صحبت کردن را به اختلالات گفتاری، اوتیسم و اختلالات اجتماعی نسبت دهند.
افراد ممکن است به اشتباه تصور کنند کودک در حال نافرمانی است و با اراده خودش صحبت نمی‌کند. باید گفت این تصور اشتباه بوده و خاموشی انتخابی، یک اختلال اضطرابی است. در حقیقت کودک آنقدر مضطرب است که نمی‌تواند صحبت کند.
همچنین برخی افراد به اشتباه تصور می‌کنند پدید آمدن این اختلال نتیجه آسیب دیدن کودک است. باید گفت کودکانی که در نتیجه آسیب و ضربه قدرت تکلم خود را از دست می‌دهند، معمولا در تمامی موقعیت‌ها خاموش هستند. نه اینکه در برخی موقعیت‌ها خاموش و در برخی پرچانه باشند.
اشتباه دیگر آن است که ممکن است افراد فکر کنند این کودکان تنها خجالتی هستند و به مرور که بزرگتر می‌شوند این مشکل برطرف خواهد شد. این تصور کاملا اشتباه است. مشکل کودکان مبتلا به سکوت انتخابی کمی پیچیده‌تر از خجالت کشیدن است. آنها در مواجهه با موقعیت‌های ناآشنا به طور کامل قفل می‌شوند. بزرگ شدن کودک نه تنها کمکی به حل این مشکل نمی‌کند بلکه کودک هر چه بیشتر به این وضعیت عادت کند، درمان آن سخت‌تر خواهد بود.
درمان اختلال لالی انتخابی
خبر خوب آن است که این اختلال با یک رویکرد درست به راحتی قابل درمان است. رفتار درمانی، موفق‌ترین رویکرد در درمان کودکان مبتلا به این اختلال بوده است. در این رویکرد، درمانگر با مجموعه‌ای از تمرینات و فعالیت‌ها به کودک کمک می‌کند تا صحبت کردن در محیط‌های عمومی و موقعیت‌های ناآشنا را یاد بگیرد.
در صورتی که شما فکر می‌کنید کودک‌تان علایم اختلال لالی انتخابی را دارد، برای تشخیص نهایی لازم است به روانشناسان خبره در حوزه کودکان مراجعه فرمایید. درمانگر از مجموعه کاملی از تست‌ها برای ارزیابی وضعیت کودک استفاده کرده و موقعیت‌های مختلفی که کودک در آنها قدرت تکلم خود را از دست می‌دهد بررسی خواهد کرد. همچنین عدم ابتلا به سایر اختلالات با علایم مشابه همچون اختلال گفتاری و اختلال اجتماعی بررسی خواهند شد.
آنچه والدین و معلمین باید بدانند
کودک نباید برای صحبت کردن تحت فشار قرار داده شود. درمان این اختلال در مراحل تدریجی صورت می‌گیرد. به این ترتیب درمانگر در هر مرحله تکنیک‌های لازم را به کودک آموزش می‌دهد. والدین باید نکات مهم را از درمانگر دریافت کرده و کودک را با روش‌های از پیش تعیین شده تشویق کنند تا به مرور کودک اعتماد به نفس و جرات صحبت کردن در محیط‌های ناآشنا را پیدا کند.
درمانگر باید تکنیک‌های درمانی را طوری انتخاب کند که کودک بتواند مهارت‌هایی را که در مطب دکتر یاد می‌گیرد در زندگی روزمره نیز استفاده کند. علاوه بر والدین، معلم و مسئولین مدرسه نیز باید در جریان مراحل درمان قرار گرفته و به خوبی در مورد علایم و بایدها و نبایدهای رفتار با این کودکان آگاه شوند. به ویژه معلم باید بتواند راهنمایی‌ها و توصیه‌های مستقیم از درمانگر کودک دریافت کند.
اگر احساس می‌کنید کودک شما نیز دچار اختلال سکوت انتخابی است، مشاوران کلینیک روانشناسی صدفی همراه‌تان هستند.
