رقابت بین فرزندان یکی از مشکلات رایج در برخی از خانواده‌هایی است که بیش از یک فرزند دارند. مشاهده تنش میان فرزندان برای هر پدر و مادری دلسرد کننده و ناامید کننده خواهد بود. باید بدانیم که والدین لزوما در به وجود آمدن این مشکل نقش ندارند. اما این بدین معنا نیست که نمی‌توانند آن را کنترل کنند. به طور کلی می‌توان گفت نقش اصلی والدین، کسب آگاهی از منبع حسادت و رقابت بین بچه‌ها و انتخاب راهکارهای مناسب برای حل این مشکلات می‌باشد.
چرا کودکان با هم رقابت می‌کنند؟
عوامل متعددی می‌توانند در شکل‌گیری حس رقابت و گاه حسادت بین فرزندان یک خانواده نقش داشته باشند. مهم‌ترین مواردی که می‌تواند در این زمینه مورد اشاره قرار گیرد عبارتند از:
نیازهای متغییر در مسیر رشد
یکی از عوامل اصلی زمینه‌ساز بروز اختلاف میان فرزندان، تفاوت سنی و قرار داشتن هر یک از کودکان در مراحل متفاوتی از رشد می‌باشد. به عنوان مثال احساس مالکیت در کودکان ۳ ساله بسیار پررنگ است و اینکه خواهر یا برادر کوچکترشان بخواهد لوازم شخصی و اسباب‌بازی‌های آنان را بردارد برایشان آزار دهنده است و یا کودکان در مقطع ابتدایی با مفاهیمی همچون برابری و عدالت آشنا می‌شوند و ممکن است نسبت به توجه بیشتر والدین به فرزندان کوچکتر حساس باشند.
تفاوت در خلقیات فردی
تفاوت در روحیات و خلقیات می‌تواند موجب بروز اختلاف و رقابت بین فرزندان شود. به عنوان مثال اگر یکی از فرزندان بر اساس شخصیت خود ارتباط صمیمانه‌تری با دیگران و به خصوص والدین برقرار کند، این موضوع می‌تواند موجب آزردگی سایر فرزندان شود. زیرا این تفاوت در صمیمت را به والدین نسبت داده و توقع دارند میزان توجه مشابهی را دریافت کنند.
نیازهای خاص
برخی از کودکان به دلیل بیماری، اختلال‌های یادگیری یا سایر مشکلات به توجه بیشتری نیاز دارند. این موضوع می‌تواند حس نادیده گرفته شدن یا حسادت را در سایر فرزندان به وجود آورد.
الگوی عملی
ارتباط میان والدین نقش مهمی در ارتباط میان فرزندان دارد. در صورتی که والدین در هنگام بروز اختلاف به دنبال اثبات نظر خود باشند، این رفتار الگوی عملی کودکان در هنگام بروز اختلاف قرار خواهد گرفت. در صورتی که والدین اختلافات خویش را با مسالمت و احترام به عقاید طرف مقابل حل کنند، اختلاف میان فرزندان نیز کمتر به تنش و حسادت خواهد انجامید.
برای حل مشکل اختلاف و رقابت میان فرزندان را چه کنیم؟
همان‌طور که اشاره شد، رقابت بین فرزندان می‌تواند ریشه‌های مختلفی داشته باشد. اگرچه والدین لزوما نقش مستقیم در به‌وجود آمدن این مشکلات ندارند، نقش پررنگی در رفع یا تشدید آن خواهند داشت.
تا حد امکان در اختلافات بین فرزندان مداخله نکنید.
در صورتی که اختلافات کودکان، سطحی و بدون درگیری فیزیکی شدید باشد، بهتر است اجازه دهید به تنهایی به حل مسئله بپردازند. مداخله بیش از حد والدین در اختلافات میان فرزندان، فرصت حل مسئله را از آنان می‌گیرد. همچنین ممکن است هر یک از کودکان تصور کند که والدین طرف کودک دیگری قرار دارند. اگر نگران کلمات رد و بدل شده بین کودکان هستید، بهتر است بدون دخالت در اصل اختلاف، تنها در مورد کلمات استفاده شده به آنها تذکر دهید.
کودکان را به یافتن راه‌های برد-برد سوق دهید.
در صورتی که مجبور به مداخله در اختلاف فرزندان شدید، در وهله اول آنها را جدا کرده و بگویید حل مسئله به زمانی موکول می‌شود که هر دو آرام شده باشند. برای حل اختلاف بر روی پیدا کردن مقصر تمرکز نکنید. بلکه آنها را به پیدا کردن یک روش برد-برد تشویق کنید. به عنوان مثال اگر کودکان بر سر یک اسباب‌بازی خاص درگیر شده‌اند، باید یک بازی پیدا کنند که بتوانند به صورت دو نفره آن را انجام دهند.
تفاوت میان برابری و عدالت را برای کودکان روشن کنید.
اگر یکی از کودکان درون‌گرا و دیگری برون‌گرا است، زمان فراغت خود را بین کودکان تقسیم کنید. به درخواست یکی به پارک بروید و با دیگری به نقاشی کردن در خانه بپردازید. در عین حال این تفاوت‌های فردی را به آنها توضیح دهید تا بدانند که هر دو به نوبت مورد توجه قرار گرفته‌اند و نباید به دنبال دریافت رفتارهای یکسان باشند.
از مشاور خبره کمک بگیرید.
شما با مطالعه کتب و سایت‌های اینترنتی، می‌توانید تکنیک‌های مختلفی را برای حل اختلاف و تنش میان فرزندان پیدا کنید. اما تمامی این روش‌ها لزوما برای شما مفید واقع نمی‌شوند. همان‌گونه که اشاره شد، بخش مهمی از مشکلات میان فرزندان، به اختلاف سنی و تیپ شخصیتی مربوط می‌شود. بنابراین کسب اطلاعات تخصصی در مورد اقتضای سن و روحیات هر یک از فرزندان نقش مهمی در انتخاب تکنیک‌های صحیح خواهد داشت. کلینیک روانشناسی صدفی نیز می‌تواند در این راه، همراه شما باشد.
جمع‌بندی
اختلافات مقطعی میان فرزندان به دلیل تفاوت‌های سنی و فردی تا حدودی طبیعی است. در صورت مداخله مکرر والدین و یا عدم پاسخگویی صحیح، این اختلافات کوچک می‌توانند ادامه‌دار شده و به رقابت و حسادت میان فرزندان تبدیل شوند. در صورتی که تکنیک‌های متداول حل اختلاف بین فرزندان برای شما مفید واقع نشده و میزان درگیری‌های فرزندان، بیش از مقداری است که طبیعی قلمداد شود، کمک گرفتن از یک مشاور خبره در زمینه کودک و نوجوان برای حل موضوع ضروری خواهد بود.
